W obliczu występujących we współczesnym świecie zjawisk cywilizacyjnych (globalizacja, unifikacja, rozwój technologii informacyjnych) edukacja regionalna stała się szczególnie istotna. Tradycyjne miejsce, gdzie była ona do tej pory realizowana, czyli dom rodzinny, przestał odgrywać decydującą rolę. Stało się to pod wpływem niekorzystnych procesów wynikających z rozluźnienia tradycyjnych więzi rodzinnych, spowodowanych pracą zawodową, a co za tym idzie coraz mniejszym udziałem rodziców w procesie wychowawczym. W tej sytuacji stało się oczywiste, że działania podejmowane w zakresie edukacji regionalnej winne być wspierana przez szkołę oraz inne instytucje i organizacje społeczne – w tym również pozarządowe. W większości znanych mi badań (Gawlik, Olbert 1995) szkoła pojawiła się w tym procesie na pierwszym miejscu. Jest ona bowiem naturalnym sprzymierzeńcem rodziny w wychowaniu dzieci i młodzieży. Sformalizowanie edukacji regionalnej na szczeblu szkoły stało się dużym wezwaniem nie tylko dla nauczycieli, ale też ludzi zajmujących się tą dziedziną wiedzy zawodowo (Repsch, 2013).
Dobór form i metod, a przede wszystkim treści nauczania wiedzy o własnym regionie musi być dostosowany do potrzeb konkretnego środowiska i uwzględniać jego specyfikę , odrębność geograficzną, historyczną i kulturową.
W latach 1995-2009 funkcjonowały w oświacie „ścieżki edukacyjne”. Dotyczyły one różnych dyscyplin wiedzy, takich jak: edukacja ekologiczna, filozoficzna, prozdrowotna itp.- w tym również wychowania regionalne -dziedzictwo kulturowe w regionie. Ścieżka ta doczekała się nawet w 1999 roku własnej podstawy programowej i była naszym zdaniem jedyną z istniejących ścieżek o charakterze prawdziwie interdyscyplinarnym, uzupełniającą poszczególne dziedziny wiedzy o nową tematykę, czyli -wiedzą o własnym regionie, swojej „małej ojczyźnie”. Nie oczekujemy powrotu do wspomnianych ścieżek edukacyjnych, mamy jednak świadomość, że w dzisiejszej praktyce szkolnej problem ten został wyłącznie w gestii każdego nauczyciela i zależy przede wszystkim od jego dobrej woli, wyczucia i umiejętności wartościowania. Uważamy, że nie może on i nie powinien pozostać z tym problemem sam. Musi otrzymać wsparcie ze strony lokalnych samorządów, organizacji pozarządowych oraz ludzi zajmujących się zawodowo upowszechnianiem wiedzy o własnym regionie. Inspirowani wieloma badaniami ogólnopolskimi (Gajowniczek 2014) i regionalnymi (Bednarczyk 2000) postanowiliśmy i my zmierzyć się z tym problemem.
Zadanie to jest szczególnie pilne w chwili obecnej. Współczesna szkoła przeżywa okres zmian strukturalnych i programowych. Należy więc zadbać o zapewnienie uczniom i nauczycielom optymalnych warunków do wszechstronnego rozwoju również poprzez pielęgnowanie i rozwijanie dziedzictwa kulturowego swojego miasta i regionu
Cele projektu:
– rozpoznanie stanu rzeczy w celu optymalizacji procesu wychowania i kształcenia młodzieży w zakresie wiedzy o swoim regionie-„małej ojczyźnie”
– odpowiedz na pytanie: które treści nauczania winna obejmować edukacja regionalna oraz jakie formy i metody są najlepsza do jej realizacji?,
– opracowanie jednolitego, programu nauczania o własnym mieście i regionie integrującego treści z różnych przedmiotów i dziedzin życia.
– opracowanie bibliografii przedmiotu w oparciu o najnowsze badania naukowe i przekazanie jej do bibliotek szkolnych i nauczycieli zajmujących się upowszechnianiem wiedzy o regionie.
Etapy realizacji projektu:
Prezentowany projekt zakłada pięć etapów realizacji
Etap I– przeprowadzenie badań ankietowych wśród uczniów klas I (jedna klasa z każdej szkoły) we wszystkich radomskich liceach oraz wśród nauczycieli przedmiotów potencjalnie zobligowanych do przekazywania wiedzy o „małej ojczyźnie”,(takich jak: historia, język polski, biologia, geografia, wiedza o kulturze, wiedzo o społeczeństwie, zajęcia z wychowawcą.Badaniami ankietowymi mamy zamiar objąć również dyrektorów szkół i rodziców zorganizowanych w radach rodzicielskich szkoły.
Etap-II Warsztaty metodyczne dla nauczycieli w\w przedmiotów, celem których będzie – analiza dotychczasowego modelu nauczania wiedzy o regionie i wypracowanie wniosków zmierzających do optymalizacji nauczania tej dyscypliny wiedzy we współczesnej szkole. Zajęcia prowadzone będą przez doświadczonych nauczycieli metodyków z poszczególnych przedmiotów wdrażających wiedzę o regionie w praktyce szkolnej.
Etap III Zajęcia dydaktycznych dla nauczycieli przedmiotów potencjalnie zobligowanych do nauczania wiedzy o regionie oraz innych specjalizacji zainteresowanych poszerzeniem swojej wiedzy w tym zakresie. Celem zajęć będzie przekazanie wiedzy na temat historii miasta i regionu w świetle najnowszych badań naukowych. Zajęcia prowadzone będą przez znanych radomskich regionalistów zajmujących się wiedzą z zakresu różnych dyscyplin naukowych wchodzących w skład pojęcia „regionalizm”
Etap-IV Opracowania wspólnego, zintegrowanego programu nauczania wiedzy o Radomiu i regionie radomskim przez specjalny zespół w skład którego wchodzić będą wybitni radomscy regionaliści oraz wspomniani wyżej nauczyciele-metodycy. Podstawą pracy zespołu oprócz własnej wiedzy, doświadczenia i posiadanych umiejętności jego członków, będzie analiza wyników przeprowadzonej ankiety oraz wniosków z zajęć warsztatowych z nauczycielami. Wspomniany program skierowany będzie do nauczycieli przedmiotów wymienionych w I etapie projektu jak również do uczących w tzw. klasach sportowych i mundurowych.
Etap-V Opracowanie i wydania drukiem materiałów końcowych, podsumowujących realizację projektu, które będą zawierały:
– opis projektu, jego założenia, realizacja i rezultaty,
– zbiorcze wyniki ankiet wraz z ich analizą,
– wnioski wynikające z warsztatów metodycznych z nauczycielami,
– zintegrowany program nauczania wiedzy o mieście i regionie,
– pełną bibliografię przedmiotu.
Wspólny, zintegrowany program edukacji regionalnej ma jeszcze jeden zasadniczy atut – korelację międzyprzedmiotową. W szkolnej praktyce często bywa tak, że o znanych postaciach i wydarzeniach związanych z regionem uczy się często na kilku przedmiotach, takich jak języku polskim czy też historii, wspomina na uroczystościach szkolnych lub innych przedmiotach w zależności od pasji czy też zainteresowań nauczyciela. Gorzej jeżeli nauczyciel np. historii uzna, że o Tytusie Chałubińskim powinno się mówić wyłącznie na lekcji geografii a o Jacku Malczewskim wyłącznie na zajęciach z plastyki. Gombrowicz tylko na języku polskim w szkole, czy też być może w muzeum we Wsoli. A co z modnymi ostatnio klasami „mundurowymi”? O wojskowych tradycjach miasta i regionu uczyć wyłącznie na lekcjach historii (brak czasu sic!) czy też nie wspominać w ogóle? Co z tradycjami sportowymi miasta? Czy rozmawiać o nich na lekcjach wychowania fizycznego (jeżeli w ogóle jest tam miejsce na takie zajęcia)? Czy też wyłącznie w tzw. „klasach sportowych”? A Honorowi Obywatele Miasta? Na te i inne pytania powinien naszym zdaniem odpowiedzieć taki właśnie wspólnie przemyślany i umiejscowiony w realiach szkoły i środowiska zintegrowany program nauczania. Nazwaliśmy go „Radomskie wędrówki regionalne”. Program ten musi być zgodny z oczekiwanymi nauczycieli oraz odpowiadać aktualnemu stanowi wiedzy na ten temat. Powinien również kształtować pożądane umiejętności i postawy uczniów wobec swojej „małej ojczyzny” i stwarzać nauczycielom szansę na realizowanie swoich własnych programów autorskich. Rzecz jasna taki zintegrowany program jest wyłącznie propozycją dla nauczycieli zainteresowanych swoim rozwojem i dyrektorów szkół pragnących, by ich wychowankowie aktywnie włączyli się w życie swojej społeczności lokalnej.
Prezentowane powyżej działania traktujemy jako pilotażowe, skierowane wyłącznie do publicznych liceów ogólnokształcących naszego miasta. W przyszłości, w razie potrzeby, chcemy również objąć nimi i inne szkoły ponadpodstawowe. Mamy nadzieję, że projekt ten wychodzi naprzeciwko oczekiwaniom lokalnego środowiska oświatowego i chociaż częściowo zaspokoi istniejące potrzeby w tym zakresie.
Liczymy również, co wydaje się oczywiste, na wsparcie naszego projektu przez radomskie władze samorządowe, jako najbardziej zainteresowane rozwojem wiedz o mieście i regionie wśród jego mieszkańców.
PROJEKT REALIZOWANY JEST POD HONOROWYM PATRONATEM
MAZOWIECKIEGO KURATORA OŚWIATY
Partnerzy projektu:
RADOMSKI OŚRODEK DOSKONALENIA NAUCZYCIELI
MIEJSKA BIBLIOTEKA PUBLICZNA w RADOMIU im. J.A. i A.S. ZAUSKICH
II LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE im. MARII KONOPNICKIEJ w RADOMIU
PUBLICZNA SZKOŁA PODSTAWOWA NR 17 im. PRZYJACIÓŁ DZIECI w RADOMIU
KONSULTANT PROJEKTU:
ZESPÓŁ NAUKOWY do BADAŃ DZIEJÓW RADOMIA